21-04-2024
ΣΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
«GETTING TO KNOW EUROPEAN
CULTURAL VALUES
ALONG RELIGIONS»
Την Κυριακή 21 Απριλίου 2024, με ομάδα μαθητών/τριών και καθηγητών/τριών του σχολείου μας επισκεφθήκαμε τα ιστορικά Καλάβρυτα στα πλαίσια του προγράμματος Erasmus+ με τίτλο “Getting to know European Cultural Values along Religions” και με αριθμό σχεδίου 2023-1-HU01-KA220-SCH-000161233, στο οποίο συμμετέχει το σχολείο μας.
Η επίσκεψη ξεκίνησε από την ιστορική Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου.
Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου το λαξευμένο σε έναν κατακόρυφο και επιβλητικό βράχο, ιστορικό μοναστήρι που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση (10 χιλιόμετρα) από τα Καλάβρυτα.
Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες μονές στην Ελλάδα (κατά πολλούς η παλαιότερη). στην κυριολεξία κόβει την ανάσα σε όποιον το αντικρίσει από κοντά.
Η μονή είναι οκταόροφη, σκαμμένη μέσα στον απότομο βράχο. Το καθολικό ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγεγραμμένου με δυο νάρθηκες. Το εσωτερικό του κυρίως ναού είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, ενώ του νάρθηκα είναι μεταγενέστερες (19ος αιώνας). Κοσμείται με περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Το Μέγα Σπήλαιο είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πήρε το όνομά του από την τοποθεσία του, καθώς είναι χτισμένο στο άνοιγμα μεγάλου φυσικού σπηλαίου στον Χελμό, σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων πάνω από τη χαράδρα του Βουραϊκού. Άλλωστε, η εικόνα του καθώς ενσωματώνεται, επιβλητικό στο τραχύ τοπίο, αιχμαλωτίζει το βλέμμα του επισκέπτη προκαλώντας δέος.
Το μοναστήρι κατά την παράδοση ιδρύθηκε το 362μχ από τους μοναχούς Συμεών και Θεόδωρο στη θέση που βρέθηκε η εικόνα της Παναγιάς στο βάθος της σπηλιάς εκεί όπου υπάρχει η πηγή. Η εικόνα βρέθηκε από μια βοσκοπούλα και είναι πλασμένη από κερί και μαστίχα από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Το 840 το Μέγα Σπηλαίο κάηκε από τους εικονομάχους. Το 1285 ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος το ανοικοδόμησε και από τότε αρχίζει να γίνεται ένα από τα πλουσιότερα μοναστήρια. Κάηκε για δεύτερη φορά το 1400 και για τρίτη το 1600 όποτε κάηκε η εκκλησία και η πολύτιμη βιβλιοθήκη που είχε σπάνια χειρόγραφα.
Για Τετάρτη φορά κάηκε το 1934 που καταστράφηκαν όλα τα κειμήλια ανεκτίμητης αξίας. Ανοικοδομήθηκε το 1936 αλλά πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς το Δεκέμβρη του 1943. Οι Γερμανοί εκτέλεσαν τους 22 μοναχούς και όλο το προσωπικό της μονής και πέταξαν τα πτώματα τους από ένα γειτονικό γκρεμό. Στην αίθουσα κειμηλίων της μονής φυλάσσονται σπουδαία και μοναδικά κειμήλια.
Μέσα από μια μαγευτική διαδρομή στο φαράγγι του Βουραϊκού φτάσαμε στη Ζαχλωρού και φωτογραφηθήκαμε στον σιδηροδρομικό σταθμό. Δυστυχώς δεν λειτουργούσε η σιδηροδρομική γραμμή του οδοντωτού λόγω κατολίσθησης .
Η σιδηροδρομική γραμμή του Οδοντωτού είναι έργο του Χαριλάου Τρικούπη και εγκαινιάστηκε το 1896. Το όνομά του το πήρε από την τεχνική της οδόντωσης που χρησιμοποιήθηκε στη κατασκευή του κατά την οποία το τρένο χρησιμοποιεί ειδικά γρανάζια – ‘δόντια’ για να γαντζωθεί στα σημεία της διαδρομής όπου η κλίση του εδάφους υπερβαίνει το 10%. Η συνολική διαδρομή είναι 22χλμ και ενώνει τις πόλεις Διακοπτού – Καλαβρύτων σε 50-60′ περίπου διασχίζοντας το απαράμιλλης ομορφιάς φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού. Η ταχύτητά του κυμαίνεται από 30 έως 40 χλμ/ώρα στη συμβατική γραμμή και από 6 έως 15 χλμ/ώρα στο οδοντωτό κομμάτι. Σίγουρα όμως θα εύχεσαι να πήγαινε ακόμα πιο αργά. Ο Οδοντωτός είναι ο πιο ορεινός σιδηρόδρομος της Ελλάδας και μια από τις στενότερες σιδηροδρομικές γραμμές στον κόσμο. Λόγω του περιορισμένου εύρους (μόλις 75εκ), οι αμαξοστοιχίες είναι αρκετά μικρές με αποτέλεσμα να έχουν στενές θέσεις. Επομένως, αν είσαι μεγαλόσωμος, θα στριμωχτείς λίγο.
Αποτίναμε φόρο τιμής στον Τόπο Εκτέλεσης.
Στο λόφο του Καπή, 500 μ. ανατολικά της πόλης, συντελέστηκε μια απ’τις πιο σκοτεινές σελίδες της κατοχικής περιόδου: η Σφαγή (ή Ολοκαύτωμα) των Καλαβρύτων. Στις 13 Δεκεμβρίου του 1943, στις 2:34 μμ. (όπως δείχνουν ακόμα οι δείχτες του σταματημένου ρολογιού της εκκλησίας), οι Γερμανοί οδήγησαν στο λόφο όλο τον ανδρικό πληθυσμό και τους εφήβους άνω των 13 ετών και τους εκτέλεσαν με συνεχείς ριπές πολυβόλων.
Ο τόπος της εκτέλεσης δεν επιλέχθηκε τυχαία- τουναντίον, έρχεται κι αυτό να υπογραμμίσει τη βαναυσότητα των γερμανών κατακτητών. Πρόκειται για μια τοποθεσία επικλινή και αμφιθεατρική, όπου εύκολα θα παγίδευαν τους κατοίκους να μην μπορούν να ξεφύγουν από τα πυρά, ενώ θα πέθαιναν έχοντας πλήρη οπτική στα σπίτια τους που τυλίγονταν στις φλόγες. Θα έχαναν τη ζωή τους βλέποντας την πόλη τους να χάνεται. Ο Διοικητής του γερμανικού αποσπάσματος αρχικά παραπλανά τους Καλαβρυτινούς, δίνοντας τους μάλιστα τον όρκο της στρατιωτικής του τιμής ότι δεν πρόκειται να τους σκοτώσουν. Ήταν όμως μία δολοφονία καλά προσχεδιασμένη.
Οι στρατιώτες της γερμανικής 117ης Μεραρχίας Καταδρομών, πριν την εκτέλεση των ανδρών, πυρπόλησαν ολοσχερώς τα Καλάβρυτα και κλείδωσαν τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους στο δημοτικό σχολείο, θέτοντάς το και αυτό στις φλόγες. Εκείνοι καταφέρνουν να ξεφύγουν, σώζονται ως εκ θαύματος και ξεχύνονται στους δρόμους, το θέαμα όμως που τους περίμενε στο λόφο και ο τραγικός απολογισμός, ήταν κι αυτό σα θάνατος. Οι πατεράδες, οι αδελφοί, οι άντρες τους, οι γιοι και οι εγγονοί τους, κείτονταν νεκροί. Το αίμα ποτάμι. Ατέλειωτος σωρός τα άψυχα κορμιά. Ο τόπος, λες και ήταν σπαρμένος πυκνά-πυκνά με παπαρούνες. Γονατίζουν και αγκαλιάζουν, φιλούν, ξαναφιλούν, θρηνούν και οδύρονται. Οι γυναίκες ζωντανές νεκρές, πνιγμένες από τα σύννεφα καπνού της καιόμενης πόλης, κάνουν την επόμενη μέρα την πιο τραγική ομαδική κηδεία, σέρνοντας τους νεκρούς τους με κουβέρτες (που είχαν δοθεί προς παραπλάνηση από τους Γερμανούς). Φτάνουν τρεκλίζοντας ως το νεκροταφείο και φτιάχνουν τάφους με τα χέρια, σκάβοντας απεγνωσμένα την παγωμένη γη του Δεκέμβρη. Ανείπωτο δράμα, μοιρολόι ατέλειωτο, απέραντη ορφάνια και τα όρνια να φτερουγίζουν πάνω από την πόλη σκούζοντας και αυτά ασταμάτητα. Σκηνικό ολέθρου.
Σήμερα, στη ράχη του Καπή, υψώνεται ένας μεγάλος λευκός σταυρός, υπάρχουν στήλες όπου αναγράφονται τα ονόματα των οικογενειών των εκτελεσθέντων, μια κατακόμβη με μικρά καντήλια -ισάριθμα των νεκρών- καθώς και το πέτρινο γλυπτό της πονεμένης Μάνας, αιώνιο Σύμβολο του Δήμου Καλαβρύτων, του μαρτυρίου αλλά και της αδελφοσύνης των λαών.
Τα Καλάβρυτα αναγεννήθηκαν, χάρη σε αυτές τις Ηρωικές μορφές, στις Καλαβρυτινές γυναίκες και μανάδες που πάλεψαν για να σταθούν ορθές και να αναθρέψουν τα παιδιά τους. Αλλά ποτέ δεν θα ξεχάσουν. Το αίμα των εκτελεσθέντων θα μυρώνει το χώμα, θα αναταράσσει τη μνήμη. Κάθε χρόνο, στις 13 Δεκεμβρίου, μετά το μνημόσυνο στον καθεδρικό ναό της πόλης, τελείται πένθιμη πομπή προς τον Τόπο Εκτέλεσης στο λόφο, όπου και γίνεται επιμνημόσυνη δέηση και προσκλητήριο πεσόντων.
Μέχρι και σήμερα, καμία ευθύνη δεν έχει αποδοθεί, δεν έχει καταβληθεί καμιά αποζημίωση από τη Γερμανία, ενώ κανένας από τους υπευθύνους των εγκλημάτων αυτών δεν λογοδότησε ποτέ στη δικαιοσύνη.
Έπειτα κατευθυνθήκαμε στα Καλάβρυτα όπου μας συγκλόνισε το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.
Τόπος εθνικής μνήμης, χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο, στο κέντρο της πόλης.
Πρόκειται για το πέτρινο επιβλητικό κτίριο που ανεγέρθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα με δαπάνη του μεγάλου ευεργέτη Ανδρέα Συγγρού και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη ναζιστική θηριωδία που υπέστησαν οι κάτοικοι των Καλαβρύτων στις 13 Δεκέμβρη του 1943, αφού υπήρξε ο χώρος του απάνθρωπου διαχωρισμού των οικογενειών και του φρικτού εγκλεισμού των γυναικόπαιδων πριν από τον βίαιο απεγκλωβισμό τους.
Στη συλλογή του μουσείου –με υποδειγματικά στημένο τρόπο και με τη συνδρομή νέων τεχνολογιών– φιλοξενείται πάσης φύσης υλικό σχετικό με την ιστορία των Καλαβρύτων, με την ιστορία της Κατοχής και του Ολοκαυτώματος, όπως χάρτες, φωτογραφικό υλικό, εργαλεία και όπλα, προσωπικά αντικείμενα καθώς και άλλα ντοκουμέντα της καταστροφής. Στην τελευταία αίθουσα, σε μια καθηλωτική επιτοίχια εκτύπωση, υπάρχουν οι φωτογραφίες και τα ονόματα όλων των εκτελεσθέντων στο Ολοκαύτωμα.
Επίσης, διατηρείται η πόρτα την οποία οι γυναίκες που ήταν φυλακισμένες στο σχολείο έσπασαν για να σωθούν, ενώ στον προαύλιο χώρο συγκινεί η γλυπτή σύνθεση που απεικονίζει μια γυναίκα με τα παιδιά της να σέρνουν τη σορό του συζύγου της.
Περιηγηθήκαμε στην όμορφη πόλη των Καλαβρύτων και μετά από ένα πολύ γευστικό γεύμα σε εστιατόριο της περιοχής, επισκεφθήκαμε το Μνημείο Ηρώων Αγωνιστών του 1821 στα Καλάβρυτα που είναι από τα λαμπρότερα της Ελλάδας.
Στον δεσπόζοντα λόφο βόρεια της Μονής της Αγίας Λαύρας, κοντά στα Καλάβρυτα, υψώνεται το μεγαλύτερο και λαμπρότερο μνημείο του έθνους. Είναι το Ηρώο των αγωνιστών της Επανάστασης του 1821, που θυσιάστηκαν για την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους από τον τουρκικό ζυγό. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου στη σημερινή του μορφή πραγματοποιήθηκαν στις 24 Μαρτίου 1971.
Το Ηρώο αποτελείται από σύνθεση τριών ανδριάντων που παριστάνουν τη συμμετοχή του κλήρου και των αγωνιστών στην Επανάσταση του 1821 και την ελευθερία του ελληνικού έθνους από τον τούρκο κατακτητή.
Κάθε χρόνο οι εκδηλώσεις εορτασμού της εθνικής επετείου, που διοργανώνει ο Δήμος Καλαβρύτων, αρχίζουν από το Ηρώο, όπου τελείται τρισάγιο, κατάθεση στεφάνων, τήρηση ενός λεπτού σιγής στη μνήμη των ενδόξων ηρώων και ανάκρουση εθνικού ύμνου.
Στο τέλος το απόγευμα επισκεφθήκαμε την Μονή της Αγίας Λαύρας.
Η ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας, 5 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης των Καλαβρύτων, αποτελεί το λίκνο τής εθνικής μας παλιγγενεσίας. Είναι πανελλήνιο εθνικοθρησκευτικό προσκύνημα πρώτου μεγέθους και μια από τις αρχαιότερες Μονές του ελληνικού και κυρίως του πελοποννησιακού χώρου, αληθινό σέμνωμα της περιοχής. Συνδεδεμένη αρχικά με τη Μέγιστη Λαύρα του Άθω διαγράφει αδρομερώς μια ιστορία αντίστοιχη προς τα κατά καιρούς τρία καθολικά της: Παλαιομονάστηρο, Ιστορικός Ναός, Σημερινή Μορφή. Υπήρξε το θέατρο πολεμικών γεγονότων της μεγάλης Εξεγέρσεως τού 1821 και διεκδικεί την πρωτοπορία του Αγώνος με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, κάτω από το θόλο του Ναού της. Ο πολυτιμότερος θησαυρός που βρίσκεται στο μοναστήρι είναι το Λάβαρο της Ορκωμοσίας των Αγωνιστών του 1821, η πρώτη δηλαδή σημαία του Ελληνικού Έθνους, τα όπλα των Αγωνιστών και τα άμφια του Αρχιεπισκόπου Παλαιών Πατρών Γερμανού, έγγραφα, εικόνες και Ευαγγέλια ανυπολόγιστης καλλιτεχνικής και εθνικής αξίας. Επίσης, ξεχωρίζει η κάρα του «Αγίου Αλεξίου του ανθρώπου του Θεού», πολιούχου της Μαρτυρικής Πόλης των Καλαβρύτων, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 17 Μαρτίου.
Γυρίσαμε στην Αθήνα γεμάτοι γνώσεις για την ιστορία, την θρησκευτικότητα του τόπου των Καλαβρύτων και όμορφες εικόνες από το ελληνικό φυσικό τοπίο.